🚨 भारत में बैन हुईं 39 दवाइयां:
जानिए किन दवाइयों और कॉम्बिनेशनों से अब रहना होगा सावधान
नई दिल्ली, 27 अप्रैल 2025:
भारत सरकार के स्वास्थ्य सेवा महानिदेशालय के केंद्रीय औषधि मानक नियंत्रण संगठन (CDSCO) ने देशभर में कई Fixed Dose Combination (FDC) दवाइयों के निर्माण और बिक्री पर रोक लगा दी है। यह कदम जनता की सेहत और सुरक्षा को ध्यान में रखते हुए उठाया गया है।
क्या हैं FDC दवाइयां?
FDC यानी फिक्स्ड डोज़ कॉम्बिनेशन दवाइयां वे होती हैं जिनमें दो या दो से अधिक दवाइयों को एक साथ मिलाकर एक ही गोली या सिरप में दिया जाता है। हालांकि, कुछ FDC दवाइयों को सरकार से जरूरी मंजूरी नहीं मिली थी, जिससे उनकी सुरक्षा और असर पर सवाल उठने लगे।
क्यों लगी बैन?
सरकार ने पाया कि कई दवाइयों को बिना उचित वैज्ञानिक जांच और मंजूरी के बाजार में उतारा गया था। इससे दवा के साइड इफेक्ट्स, रिएक्शन और स्वास्थ्य जोखिम बढ़ सकते हैं। इसलिए NDCT नियम 2019 और ड्रग्स एंड कॉस्मेटिक्स एक्ट 1940 के तहत इन दवाइयों पर तुरंत रोक लगाने का आदेश दिया गया।
महत्वपूर्ण: अगर आप या आपके परिवार में कोई ये दवाइयां ले रहे हैं, तो सिर्फ ब्रांड नाम देखकर दवाई न लें।
दवाई की फॉर्मूलेशन/कॉम्बिनेशन (Composition) जरूर पढ़ें।
डॉक्टर से सलाह लेना अनिवार्य है।
❌ बैन की गई दवाइयों के नाम और उनके कॉम्बिनेशन:
क्रमांक | दवाई का कॉम्बिनेशन | डोज़ (Dose) |
---|---|---|
1 | Aceclofenac + Paracetamol + Chlorzoxazone | 100 mg + 325 mg + 250 mg Tablet |
2 | Ambroxol + Guaiphenesin + Terbutaline + Menthol | 30 mg + 50 mg + 1.25 mg + 2.5 mg /5ml Syrup |
3 | Ambroxol + Levocetirizine | 30 mg + 5 mg Tablet |
4 | Ambroxol + Levosalbutamol + Guaiphenesin | 30 mg + 1 mg + 50 mg Syrup |
5 | Amoxycillin + Potassium Clavulanate + Lactobacillus | 500 mg + 125 mg + 60 Million Spores Tablet |
6 | Amoxycillin + Cloxacillin | 250 mg + 250 mg Capsule |
7 | Artemether + Lumefantrine | 80 mg + 480 mg Tablet |
8 | Atorvastatin + Clopidogrel | 10 mg + 75 mg Tablet |
9 | Azithromycin + Lactic Acid Bacillus | 500 mg + 60 Million Spores Tablet |
10 | Betahistine + Ginkgo Biloba | 16 mg + 60 mg Tablet |
11 | Bromhexine + Dextromethorphan + Chlorpheniramine | 8 mg + 10 mg + 2 mg /5ml Syrup |
12 | Bromhexine + Terbutaline + Guaiphenesin + Menthol | 8 mg + 1.5 mg + 100 mg + 2.5 mg /5ml Syrup |
13 | Cefixime + Ofloxacin | 200 mg + 200 mg Tablet |
14 | Cefpodoxime + Ofloxacin | 200 mg + 200 mg Tablet |
15 | Cetirizine + Paracetamol + Phenylephrine | 5 mg + 500 mg + 10 mg Tablet |
16 | Chlorpheniramine + Dextromethorphan + Phenylephrine | 2 mg + 10 mg + 5 mg /5ml Syrup |
17 | Ciprofloxacin + Tinidazole | 500 mg + 600 mg Tablet |
18 | Dicyclomine + Paracetamol | 20 mg + 325 mg Tablet |
19 | Dicyclomine + Mefenamic Acid | 20 mg + 250 mg Tablet |
20 | Drotaverine + Aceclofenac | 80 mg + 100 mg Tablet |
21 | Drotaverine + Mefenamic Acid | 80 mg + 250 mg Tablet |
22 | Fexofenadine + Montelukast | 120 mg + 10 mg Tablet |
23 | Guaiphenesin + Phenylephrine + Chlorpheniramine | 50 mg + 5 mg + 2 mg /5ml Syrup |
24 | Ibuprofen + Paracetamol + Serratiopeptidase | 200 mg + 325 mg + 10 mg Tablet |
25 | Levodropropizine + Chlorpheniramine | 60 mg + 2 mg /5ml Syrup |
26 | Levosalbutamol + Ambroxol + Guaiphenesin | 1 mg + 30 mg + 50 mg /5ml Syrup |
27 | Lornoxicam + Paracetamol | 8 mg + 500 mg Tablet |
28 | Montelukast + Levocetirizine | 10 mg + 5 mg Tablet |
29 | Nimesulide + Paracetamol | 100 mg + 500 mg Tablet |
30 | Nimesulide + Serratiopeptidase | 100 mg + 10 mg Tablet |
31 | Norfloxacin + Metronidazole | 400 mg + 500 mg Tablet |
32 | Ofloxacin + Ornidazole | 200 mg + 500 mg Tablet |
33 | Paracetamol + Chlorpheniramine + Phenylephrine | 500 mg + 2 mg + 10 mg Tablet |
34 | Paracetamol + Ibuprofen + Caffeine | 325 mg + 200 mg + 30 mg Tablet |
35 | Paracetamol + Phenylephrine + Caffeine | 325 mg + 10 mg + 30 mg Tablet |
36 | Phenylephrine + Chlorpheniramine + Dextromethorphan | 5 mg + 2 mg + 10 mg /5ml Syrup |
37 | Serratiopeptidase + Diclofenac | 10 mg + 50 mg Tablet |
38 | Serratiopeptidase + Aceclofenac | 10 mg + 100 mg Tablet |
39 | Serratiopeptidase + Nimesulide | 10 mg + 100 mg Tablet |
🧐 सामान्य सवाल-जवाब (FAQ)
Q1. क्या ये दवाइयां अब पूरी तरह बंद हो गई हैं?
उत्तर: हां, भारत सरकार ने इन सभी कॉम्बिनेशन की बिक्री, निर्माण और वितरण पर पूर्ण प्रतिबंध लगा दिया है।
Q2. मैं पहले से ये दवाइयां ले रहा हूँ, अब क्या करूँ?
उत्तर: तुरंत डॉक्टर से संपर्क करें। डॉक्टर आपको सही विकल्प बताएंगे।
Q3. क्या सिर्फ ब्रांड का नाम बदलने से दवाई ली जा सकती है?
उत्तर: नहीं! असली मुद्दा कॉम्बिनेशन (Formula/Composition) का है, ना कि ब्रांड का नाम।
Q4. अगर दवाई के कॉम्बिनेशन पर लिखा है जैसे: "Aceclofenac + Paracetamol + Chlorzoxazone" तो क्या करूँ?
उत्तर: ऐसी दवाई तुरंत रोकें और डॉक्टर से नया इलाज करवाएं।
🔴 विशेष चेतावनी:
✅ हमेशा दवाई का Composition ध्यान से पढ़ें।
✅ डॉक्टर की बिना सलाह दवाई लेना खतरनाक हो सकता है।
✅ पुराने स्टॉक में भी ये दवाइयां मिल सकती हैं, सावधानी रखें।
✅ बच्चों, बुजुर्गों और गंभीर बीमारियों के मरीजों को विशेष सावधानी बरतने की जरूरत है।
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें